المساعد الشخصي الرقمي

مشاهدة النسخة كاملة : لماذا لا نقول في الأذان : ( الله الأكبر ) مع أل التعريف، بدلاً من ( الله أكبر ) ؟


Nabil
08-02-2010, 02:50 PM
لماذا لا نقول في الأذان : ( الله الأكبر ) مع أل التعريف، بدلاً من ( الله أكبر ) ؟
محمد إسماعيل عتوك

أولاً- لعلماء اللغة والنحو في قول المؤذن : ( الله أَكْبَرُ ) ثلاثة أقوال :

الأول : أنَّ معناه : الله كبيرٌ ، فوضع ( أَفْعَلُ ) موضع ( فعيل ) .
الثاني : أن معناه : الله أَكْبَرُ كَبيرٍ ؛ كقولنا : فلان أعز عزيز .
الثالث : أن معناه : الله أَكْبَرُ من كلِّ شيء ؛ كما تقول : زيد أفضل ، وأنت تريد : أفضل من غيره ، فحُذِف ( من ) والمفضل عليه ؛ لوضوح المعنى .
فعلى القول الأول يكون ( أكبر ) صفة مشبهة باسم الفاعل . وعلى القولين الثاني والثالث يكون ( أَكْبَرُ ) اسم تفضيل ، وزنه ( أَفْعَلً ) ، ومؤنثه ( كُبْرَى ) على وزن ( فُعْلَى ) .
وأرجح هذه الأقوال – والله أعلم - القول الثالث ، وإليه ذهب سيبويه ، قال :« حذف ( من كل شيء ) استخفافًا ؛ كما تقول : أنت أفضل ، ولا تقول : من أحد . وكما تقول : لا مالَ ، ولا تقول : لك ، وما يشبهه ، ومثل هذا كثيرٌ » .
وقال الزركشي في البرهان :« كما تقول في الصلاة : ( الله أكبر ) ، ومعناه : من كل شيء ؛ ولكن لا تقول هذا المقدَّر ؛ ليكون اللفظ في اللسان مطابقًا لمقصود الجنان ، وهو أن يكون في القلب ذكر الله وحده » .

ثانيًا- إذا ثبت أن ( أكبر ) في قولنا : ( الله أكبر ) اسم تفضيل ، فاعلم أن اسم التفضيل يستعمل في اللغة على ثلاثة أوجه : أحدها : أن يكون نكرة . والثاني : أن يكون معرفًا بالألف واللام . والثالث : أن يكون معرفًا بالإضافة ، ولكل وجه من هذه الأوجه أحكامه الخاصة به . ويهمنا هنا من هذه الأقسام القسم الأول والثاني :
القسم الأول : أن يكون نكرة ؛ كقولنا : ( أكبر ، وأعز ، وأعلى ، وأسفل ) ، وله حكمان :
أحدهما : وجوب دخول ( من ) جارة للمفضل عليه ؛ كما في قوله تعالى :﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنَادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِن مَّقْتِكُمْ أَنفُسَكُمْ ﴾(غافر: 10) .
وقد تحذف ( من ) مع المفضل عليه لوضوح المعنى ؛ كما في قوله تعالى :﴿ إِن يَكُنْ غَنِيّاً أَوْ فَقَيراً فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا ﴾ (النساء: 135) . أي : أولى بهما من سائر الناس . وقوله تعالى :﴿ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَكْبَرُ ﴾(التوبة: 72) . أي : أكبر مما ذكر ، وقوله تعالى :﴿ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ وَأَبْقَى ﴾(الأعلى: 17) . أي : خير من الدنيا وأبقى منها .
وقد اجتمع الحذف والإثبات في قوله تعالى: ﴿ أَنَا أَكْثَرُ مِنْكَ مَالاً وَأَعَزُّ نَفَرًا ﴾(الكهف: 34) . أي : أعز نفرًا منك . والحذف هنا أبلغ من الذكر ، وعليه يحمل قولنا : ( الله أكبر ) .
والحكم الآخر : وجوب إفراده وتذكيره في جميع حالاته ؛ كقوله تعالى :﴿ وَاللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَقُّ أَنْ يُرْضُوهُ ﴾(التوبة:62) . أي : أحق بالإرضاء من غيره . وأفرد الضمير في قوله : ( أن يرضوه ) ؛ لأنهما في حكم مرضي واحد ؛ إذ رضا الله تعالى هو رضا الرسول صلى الله عليه وسلم . وقوله تعالى :﴿ قُلْ إِنْ كَانَ آَبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ ﴾ إلى قوله :﴿ أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ ﴾(التوبة: 24) .
القسم الثاني : أن يكون معرفًا بالألف واللام ؛ كقولنا : ( الأكبر ، والأعلى ) ، وله حكمان :
أحدهما : أن يكون مطابقًا للمفضل ؛ نحو : قوله تعالى :﴿ وَلِلّهِ الْمَثَلُ الأَعْلَىَ ﴾(النحل: 60) ، ﴿ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى ﴾(الأعلى : 1) ، ﴿ لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِي الآخِرَةِ هُمُ الأَخْسَرُونَ ﴾(هود: 22) .
والحكم الآخر : عدم ذكر ( من ) بعده مع المفضل عليه ؛ لأن المفضل عليه لا يجوز ذكره هنا ؛ إذ تغني عنه ( أل ) ؛ لأنها للعهد ، وليست موصولة كالداخلة على اسم الفاعل ، واسم المفعول . و( أل ) العهدية تشير إلى شيء معين تقدم ذكره لفظًا أو حكمًا ، وتعيينه يشعر بالمفضول ؛ ولهذا قالوا : لا تكون ( أل ) في ( أفعل التفضيل ) إلا للعهد ؛ لئلا يعرَى عن المفضول ؛ ولذلك لا يجوز أن يقال : زيد الأفضل من عمرو ، وأنت الأعلم منهم ، وهم الأخسرون من غيرهم ، خلافًا لقولك : زيد أفضل من عمرو ، وأنت أعلم منه ، وهم أخسر من غيرهم . وأما قول الأعشى :
ولست بالأكثر منهم حصى ... إنما العزة للكاثر
فمؤول عندهم بتأويلات مختلفة ؛ منها : زيادة ( أل ) في لفظ ( الأكثر ) . ومنها : أن الجار والمجرور متعلق بكلمة محذوفة تماثل المذكورة ، والتقدير : بالأكثر أكثر منهم . ومنها : أن ( من ) بمعنى ( في ) . أي : بالأكثر فيهم . ومنها : أن ( من ) للتبيين ، وليست لابتداء الغاية ؛ كأنه قال : ولست بالأكثر من بينهم .
وكل هذه التأويلات متكلفة لا يعرف عنها الشاعر شيئًا ، فهي إما لغة ، وإما شاذة . وقد أجاز أبو عمرو الجرمي الجمع بين ( أل ) ، و( من ) , مستدلاً بهذا البيت .

ثالثًا- بقي أن تعلم أن الفرق بين قول : ( الله أكبر ) ، وقول ( الله الأكبر ) من وجهين :
أحدهما : أنك إذا قلت : ( الله أكبر ) فإنك تريد الإخبار عن لفظ الجلالة ( الله ) بهذه الصفة ( أكبر ) لا غير . فإذا قلت : ( الله الأكبر ) ، احتمل أن يكون ( الأكبر ) خبرًا عن لفظ الجلالة ، واحتمل أن يكون صفة له . واحتمال الوصفية فيه أقوى من احتمال الخبرية ؛ ولهذا كان الأول أبلغ في التعبير عن المراد من الثاني .
والوجه الآخر : أن قولنا : ( الله ) يفيد إثبات وجود الله عز وجل ، وقولنا : ( أكبر ) يفيد نَفْيَ أن يكون لله سبحانه وتعالى شريك ؛ لأن الشريك لا يكون أكبر من الشريك الآخر فيما فيه الاشتراك . فتضمنت الجملة على هذا أمرين : الأول : إثباتُ الألوهية ، والثاني : نَفْيُ الشريك . وهذا الأمر الثاني لا يوجد في قول : ( الله الأكبر ) ؛ لأن لفظ ( الأكبر ) يفهم منه أن هناك إله آخر اسمه ( الله ) ؛ ولكنه أصغر من الأول ، فيكون هناك إلهان اسمهما ( الله ) : الله الأكبر ، والله الأصغر ، وهذا شرك والعياذ بالله . ويبين لك ذلك أن قولك : ( زيد الأكبر ) يقتضي بالضرورة وجود زيد آخر ؛ ولكنه أصغر من الأول . ومن ذلك ما روي أنه كان لخالد بن الزبير أولاد ، وفيهم ( محمد الأكبر ) ، و ( محمد الأصغر ) ..
فثبت بذلك أن قول ( الله الأكبر ) يتضمن إثباتًا لوجود الله مع احتمال وجود الشريك ، وأن قول ( الله أكبر ) يتضمن إثباتًا لوجود الله مع نفْيِ الشريك . وبهذا يظهر لنا السر في اختيار قولنا : ( الله أكبر ) في الأذان وفي الصلاة ، دون قولنا :
( الله الأكبر ) . فتأمل !

وأما قول المكبر في العيدين :( الله أكبر كبيرًا ) امتثالاً لأمر الله عز وجل :﴿ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ ﴾(البقرة: 185) فانتصب فيه
( كبيرًا ) على إضمار الفعل ؛ كأنه قال : أُكَبِّرُ الله تَكْبِيرًا ، فقوله : ( كَبيرًا ) بمعنى : ( تَكْبِيرًا ) ، وهو من وضع الاسمَ موضعَ المَصْدَرِ الحقيقي .. والله تعالى أعلم !

عن موقع موسوعة الإعجاز العلمي في القرآن والسنة

ghida4ever
08-02-2010, 03:44 PM
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
شكرا اخي نبيل على الطرح القيم دائما
كتبت في موازينك وجزيت بها الجنة

Ms.isra
03-14-2014, 10:15 AM
Thank you :b7::scool:

ديناالجندى
02-18-2015, 12:02 PM
http://www.fnur.bu.edu.eg/
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/departements
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/medical-surgical
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/community-health
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/nursing-administration
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/mother-health-obstetrics
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/mental-health
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/pediation-nursing
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/dean-word
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/tip
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/vision-mission
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/goals
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/faculty-administration
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/previous-deans
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/t-magies-faculty
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/faculty-deps
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/degrees-offered
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/haykal%20tanzim11i.jpg
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/maaeer%20eetemad01_Page_1.jpg
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/kheta%20maaeer.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/khta%20edaria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/about-faculty/wasf-wazefi-faculty
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/fani%20seyana.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/Copy%20of%20cover.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/akhesaee%20egtemaea.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/computer.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/malia%20edaria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/fenon.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maamal.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maktabat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/dean.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maragee%20kharegi.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maragee%20kharegi.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maragee%20dakheli.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/hykal.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/amen%20fuc.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/amen%20kaaa.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/amen%20maamal12.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20kh%20amaa.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20kh%20derasat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20kh%20moshtarayat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20maktaba.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20mowazana.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20r%20shbab.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20talem%20t.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20talem%20t.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20sh%20amleen.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20sh%20maamel.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20k%20sh%20maamel.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/r%20magles%20almy.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/saeq.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/sabak%20sehy.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/saraf.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/amel%20swetch.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/e%20hayet%20tadrees.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/fehres.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/fawasel.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kateb%20h%20tadrees.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kateb%20sh%20amleen.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kateb%20arshef.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kateb%20sokrtaria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kateb%20mali%20edari.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kahrobaee.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/maawea%20a%20tadrees.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/meawen%20khedma.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/mokadema.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/mandop%20morasalat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/wakel%20fuc%20talem.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/wakel%20derasat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/wakel%20mogtamaa.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/main-news
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/main-news/news
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/main-news/community
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/graduates
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/serazatiakhkhregen.pdf
http://bu.edu.eg/portal/index.php?act=306&fid=13
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/conferences
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/workshops
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/relations
http://srv1.eulc.edu.eg/eulc_v5/libraries/start.aspx
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/contact-us
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/contact-us/access-map
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/2012-11-13-11-48-42
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/electronic-services
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/electronic-services/download-forms/forms-social-solidarity-fund
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Various_templates/Fnur_91.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/electronic-services/download-forms/models-of-employees
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Workers_templates/Fnur_86.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Workers_templates/Fnur_87.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Workers_templates/Fnur_88.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Workers_templates/Fnur_89.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Workers_templates/Fnur_90.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Graduate_Studies/Fnur_83.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Graduate_Studies/Fnur_84.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Graduate_Studies/Fnur_84.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/Graduate_Studies/Fnur_85.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/tamred%20g%20wa%20batni.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/tamred%20atfal.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/tamres%20seha%20nafsia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/tamred%20seht%20elom.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/abhath%20manshora.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/elkheta%20bahtheya.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kheta%20tafizia123.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/wehda%20bahtheya.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/students
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/studies
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/community-service
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/quality-unit
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/projects
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/ictp
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/another-services/chat
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/f%20ola%20nur.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/f%20thania%20nur.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/f%20thaltha%20nur.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/f%20rabeaa%20nur.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/places
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/amaken%20legan_2.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/tamred11.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/programms
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/programms/1st-year
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/a7laq%201.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/asas%201.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tamreed%201.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pasology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tashree7.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/paktria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tfyl.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/fsyology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/kemia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/kemia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/mstl7at.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/programms/2nd-year
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/7%207arega.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/t3zia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/community%20health.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/gldia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/com.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/ramd.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tb%207%207arega.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/sdria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tb%207%207arega.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/sdria.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/cardiology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/3sabia.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/3zam.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/pharmacology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/principle%20of%20management%20in%20community%20hea lth%20services.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/programms/3rd-year
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/reproductive%20health%20nursing.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/3lm%20nafs.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/pediatric%20surgery.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/7qoq.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/7qoq.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/obstetrics%20and%20gynecology%20medicine.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/pediatric%20medicine.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/pediatric%20medicine.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/forensics%20and%20toxicology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/forensics%20and%20toxicology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/geriatric%20nursing.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/tamred.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/health%20education.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/programms/4th-year
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/community%20health.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/epidemiology.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/psychiatric%20and%20mental%20health%20nursing.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/medicine%20of%20psychiatry.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/nursing%20management.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/research%20methods.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/3laqat.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/e7sa.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/e7sa%202.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/method%20of%20education.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/news/mqrrat/mosneen.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/stu-union
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/index.php/youth
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/laehat%20m%201.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/al%20hayaa%20al%20kwmya.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/elansheta%203.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/estragiat%20taalem.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/sesat%20kbol.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/kawaed.pdf
http://www.fnur.bu.edu.eg/fnur/images/pdf/dalel%20tolab%20gawda.pdf